خانهٔ حاج آقا علی با زیربنایی بالغ بر هفت هزار متر مربع و با معماری زیبا و ایرانی یکی از بزرگترین و زیباترین خانههای خشتی و سنتی جهان بهشمار میآید که توسط حاج آقا علی معروف به زعیم الله رفسنجانی (بزرگترین تاجر ایرانی آن دوره) در ۱۱۳۶ هجری خورشیدی بنا گردیده است. این بنا در فاصلهٔ شش کیلومتری شهر رفسنجان (در نزدیکی قاسم آباد) واقع شدهاست. خانهٔ حاج آقا علی در سابق به خانهٔ وقفی شهرت داشته است.
خانه حاج آقا علی چند اتاق دارد؟
خانه دارای هشتاد و شش اتاق (هفت دری، پنج دری، سه دری و پستو) بوده که در چهار بخش اصلی ساختمان حوضخانه، شاه نشین، پاییزی و زمستانی احداث گردیدهاند.یک آشپزخانه بزرگ و انبار بزرگ وظیفه تأمین نیازهای این مجموعه را بر عهده داشتهاست. چهار حیاط، راهروهای سرپوشیده و روباز و سه هشتی نیز ارتباط قسمتهای مختلف این خانه را تأمین می نموده است.
تالارهای خانه حاج آقا علی
تالار حوضخانه
حوضخانه عمارت، بزرگترین بخش سرپوشیده خانه حاج آقا علی را تشکیل میدهد. این تالار دوطبقه است و پلانی مستطیلی دارد. کلاهفرنگی زیبایی در مرکز این تالار هست که زیبایی بنا را چند برابر میکند. نور از این بخش وارد تالار میشود و روشنایی فضای داخل را تأمین میکند. در قلب تالار حوضی بزرگ هست که به دیگر حوضهای حیاط متصل میشود. هرکدام از این حوضها را با آب قنات پر میکردند و در روزهای تابستان خنکای مطبوعی داشت. گلدانهای سفالی دورتادور حوض تالار را پوشاندهاند و کاشیهای آبی تضاد دلچسبی با آنها دارند.
اگر به ضلع شمالی و جنوبی حوضخانه بروید، دو تالار دیگر میبینید. طبقه دوم تالار دارای چند اتاق است. این طبقه را با سقفی گنید پوشاندهاند که دیدنش خالی از لطف نیست. بخشهای مختلف حوضخانه را گچاندود کردهاند و گچبریهای بینظیری با طرحهای اسلیمی دارد.
تالار شاهنشین (بهاره)
تالار شاهنشین از زیباترین بخشهای خانه حاج علی آقا کرمان است. برای بازدید از بخش بهاره باید به ضلع جنوبی عمارت بروید. قدیمترها از این تالار برای برگزاری مراسمهای خاص و مهمانیهای ویژه استفاده میکردند. بخش بهاره عمارت، تزئینهای چشمنوازی دارد. خلوت سبز و خلوت تاج خانوم دو بخش دیگر در دوطرف تالار شاهنشین است. این دو قسمت را به سبک معماری قرینگی ساختهاند.
تالارهای پاییزی و زمستانی
میتوانید در ضلع غربی و شمالی عمارت از تالارهای پاییزی و زمستانی دیدنی کنید. این بخش از خانه حاج علی آقا نسبت به دیگر بخشهای آن تزئینهای کمتری دارد.
این منطقه بهلطف کوههایی که اطراف شهر رفسنجان استوار هستند، آبوهوایی نیمه کویری دارد. تابستانهای این منطقه گرم است و گاهی دمایش به ۴۳ درجه سانتیگراد میرسد. زمستانهای رفسنجان سرد و سوزناک است. درجه هوا در سردترین روزهای زمستان به منفی ۱۴ درجه سانتیگراد هم میرسد. به همین خاطر بهار بهترین فصل برای سفر به این شهرستان و بازدید از خانه حاج آقا علی است. در این فصل رفسنجان هوایی معتدل و دلچسب دارد.
درباره حاج آقا علی
حاج اقا علی امین التجار ( امینیان ) که پدرش به زعیم الله ملقب بوده و به علما و ملاهای زمان خود تعلیم میداده؛ ایشان را حاج اقا علی زین ملا هم گفته میشد.ایشان به تجارت رو اورد. حاج اقا علی مالک عمده رفسنجان بود و در تجارت نیر باممالک شرق مثل هند و چین ارتباط داشت و هنوز بشقابها وکاسههای چینی که در داخل ان فرمایش ١١٠ (علی) نوشته است در دسترس مردم ان زمان باقی است. گلههای گوسفندچند هزارمیشد اما همچنان تا اخر عمرش مردی ساده پوش باقیماند.
حاج اقا علی بعدها لقب امین التجار گرفت . و فامیل فرزندانش امینیان گذاشته شد.
روایتی هست در میان مردم ان زمان که مابین راه بندرعباس و رفسنجان هر ٣٠ یا ۴٠ کیلومتر قریب ٢٠ منزل و مال التجاره حاج اقا علی افتاده بود. که بارگیری و حمل میکردند که قافله از منزلی به منزل دیگر قطع نمیشد.
و تمامی شترها و قاطر و اسبها مال خود حاج اقا علی بود. یعنی حدود ۴٠ کیلومتر طول قافله ایشان بود که مرکب و بارش مال حاج اقا علی بود. گلههای گوسفند چند هزار تایی و منازل زیادی در گوشه وکنار ایران. و مقدار زیادی طلا و نقره و اشرفی که وقتی از املاک او رفع توقیف شد معلوم نشد که این همه کالا کجا رفت و چه شد. حاج اقا علی امین التجار ( امینیان ) املاک زیادی را از خود بر جای گذاشت . از جمله بازار و مسجد ایشان درشهر کرمان .بازار و مسجد و اب انبارهایی در شهر رفسنجان . کاروان سرا. بزرگتری بنای خشتی در جهان و کیلومترها مزرعه زیر کشت که قسمت عمدهای از این املاک و ثروت را وقف بر حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) نموده . و متولی این املاک را فرزند خود عباس (حاجی ملک) و فرزندان او تعیین کردهاست.